غار اسپهبد خورشید سوادکوه

برای رسیدن به این غار که از شهرت جهانی برخوردار است، صعود از ارتفاعات حاشیه شرقی جاده سوادکوه، مقابل آبادی دوآب و ابتدای دوراهی خطیرکوه لازم می‌باشد. دوآب و دوراهی خطیرکوه در کیلومتر 70 قائمشهر به تهران و 20 کیلومتر بعد از شهر پل سفید واقع شده و از این مکان غار معروف اسپهبد خورشید براحتی قابل مشاهده بوده و از آن بعد نیز می ‌باید بصورت پیاده و صعود از ارتفاعات طی شود. غار اسپهبد خورشید علاوه بر زیبایی‌های طبیعی از جاذبه‌های تاریخی نیز برخوردار است. عده ای از مورخین و محققین این اثر زیبای طبیعی را با نام دژ افسانه ای می‌شناسند. آثار باستانی داخل آن بیانگر این امر است که اینجا احتمالا از مراکز مهم دفاعی و پناهگاه اسپهبدان مازندران در قرون اولیه اسلامی است.

داخل آن به صورت تالار ساده و تقریبا دایره شکل است که 19/75 متر طول و 14/35 متر عرض داشته و فاصله بین کف و سقف آن به 15 متر بالغ می‌گردد و از جمله طاق‌های مشهور جهان به شمار می‌رود. از ابتدای غار راهروی باریکی وجود داشت که آثار اتاق‌های متعدد اطراف آن باقی مانده و دو اتاق بزرگ در جانب راست و چند اتاق در سمت چپ همراه با بناهای انتهای غار هر یک کاربرد مختلف داشتند. سقف همه آنها با چوبهای قطور جنگلی تیرکشی شده بود. جالب ترین قسمت غار اسپهبد خورشید بنای چپ آن است که تقریبا سالم مانده و با دقت در آن می توان به وضعیت معماری داخل غار دست یافت.

راهرو میانی غار 115 متر طول دارد و در ابتدای آن پلکانی مشاهده می‌شود که 7 پله با ارتفاع 27 سانتیمتر در آن دیده می‌شود. پله ششم به یک پاگرد تبدیل شده و با گردش به چپ به داخل طبقه فوقانی راه پیدا می‌کند. این قسمت با دیواری از جنس ساروج بسیار مستحکم قالب گیری شده و در لبه یک پرتگاه هولناک قرار دارد. این آثار احتمالا مربوط به دوران حکومت ساسانیان بر ایران می‌باشد.